“Ai đi ai nhớ quê nhà, nhớ nồi canh xơ mít ăn với cà dầm tương” đó
là câu ca dao biến tấu của thanh niên trai gái làng tôi. Vì cuộc sống
phải bôn ba đi làm ăn xa xứ nhưng họ vẫn luôn nhớ về dải đất miền Trung
đầy nắng gió, đất cày lên sỏi đá.
Xơ mít - nguyên liệu thơm ngọt cho tô canh chua xơ mít.
Canh xơ mít là món ăn bình dân của những người dân quê mộc mạc, là món
ăn đặc trưng nhưng cũng có thể gọi là “đặc sản” của những người dân miền
Trung quê tôi. Chỉ có người miền Trung mới biết món canh “xơ mít”,
người miền Nam thì ngỡ ngàng vì ít ai ăn xơ mít.
Những làng quê miền Trung thường trồng rất nhiều mít, nhiều món ăn được
chế biến từ mít, trong đó có món canh xơ mít nấu với cá tươi ăn với cơm
ngon “đáo để”.
Khi mít chín, ngoài việc lấy hết múi, còn lại những tảng xơ mít vàng
ươm, mẹ tôi cắt lạng lấy xơ rồi xé nhỏ, nấu nước sôi bỏ muối vừa mặn
nhắc xuống để nguội, xơ mít rửa sạch nhận vào nước muối cho lút nước
khoảng 3cm, lấy vỉ tre đè trên mặt và lấy đá dằn lại, khoảng 4- 5 ngày
sau xơ mít lên men và bắt đầu chua là có thể đem ra nấu canh, hoặc kho
với cá tươi, hay xào với tỏi, tiêu, dầu phộng nguyên chất ăn với cơm
cũng rất ngon.
Còn muốn cất dành được lâu phải cho muối mặn hơn một tí để cọng xơ mít cứng lại sẽ giữ được rất lâu mà không sợ hư.
Ở quê tôi, các bà nội trợ mỗi nhà thường dự trữ vài ba hũ xơ mít muối,
cất dành đến mưa xuống trái mùa có mà nấu canh, món canh này không kén
đồ nấu lại rất dễ nấu. Chỉ cần mấy con cá tươi hay một nắm tép nhỏ
“nhủi” dưới sông là có nồi canh tuyệt vời. Hơn nữa, cả nhà tôi ai cũng
khoái khẩu món này. Bố tôi đi làm đồng về mà có bát “canh chua xơ mít”
này là mẹ tôi phải mất công bới thêm mấy bát cơm.
Muốn nấu một nồi canh xơ mít cũng rất đơn giản, vớt xơ mít muối ra, cắt
đôi cắt ba, rửa sạch để ráo vắt bớt nước, mấy củ hành tím cắt mỏng, cho
dầu ăn vào nồi phi thơm. Cho xơ mít vào xào sơ, nước sôi nấu sẵn chế
vào, cho cá vào, nêm nếm gia vị cho vừa ăn.
Chờ cá chín nhắc xuống cho nửa muỗng cà phê tiêu, hành lá, ngò om cho
dậy mùi canh chua miền Trung. Nồi canh chua miền Nam cũng rất ngon nhưng
hơi cầu kỳ và tốn kém. Còn nồi canh chua miền Trung rất đơn giản, rẻ
tiền nhưng khi thưởng thức cũng không kém phần hấp dẫn, lạ miệng lại rất
dễ ăn.
Thỉnh thoảng thèm canh xơ mít, tôi cũng ra chợ mua nguyên miếng mít về
ăn, chủ yếu lấy xơ muối nấu canh, nhưng sao xơ mít trong miền Nam không
ngon bằng mít quê tôi. Có lẽ do thiếu bàn tay gầy guộc, thân thương của
mẹ hiền chế biến nên tôi thấy không ngon bằng…
Giờ đây, chị em tôi đi làm ăn xa xứ, mỗi người một ngã. Khi trời mưa
gió, ngồi bên khung cửa sổ phòng trọ nhìn về miền Trung xa xăm hồi tưởng
lại ngày thơ bé, nhớ đến nồi canh xơ mít chua chua ngọt ngọt, mà năm
xưa mẹ nấu thường xuyên cho cả nhà thưởng thức, rồi cùng quây quần bên
nhau húp sùm sụp.
Hai mí mắt tôi chợt ươn ướt, nhớ cha, nhớ mẹ, nhớ quê nhà, nhớ nồi canh
xơ mít của những năm tháng còn nghèo nàn đã góp phần nuôi chị em tôi
khôn lớn từng ngày.